Hoge Raad stelt grenzen aan opsporing bij notarissen

De Hoge Raad heeft op 25 maart 2025 een belangwekkende uitspraak gedaan over het zogeheten verschoningsrecht van de notaris – het recht om informatie geheim te houden. De zaak draaide om een notaris die verdacht werd van betrokkenheid bij witwassen, schending van zijn meldplicht (Wwft), en deelname aan een criminele organisatie rond vastgoedtransacties.

Justitie had bij hem onder meer een server en een telefoon in beslag genomen, plus administratieve stukken van zijn kantoor. De notaris verzette zich daartegen en beriep zich op zijn verschoningsrecht. Hij stelde: “De gegevens op mijn server en in mijn dossiers vallen onder beroepsgeheim. Die mogen niet zomaar worden gebruikt in een strafrechtelijk onderzoek.”

Maar de rechter oordeelde anders. De notaris werd niet alleen als geheimhouder gezien, maar ook als verdachte. De rechtbank verklaarde dat er sprake was van “zeer uitzonderlijke omstandigheden”, waardoor het belang van de waarheidsvinding zwaarder woog dan het verschoningsrecht. Toch ging het mis bij de onderbouwing. De Hoge Raad tikte de rechtbank op de vingers – niet over de verdenking, maar over hoe ver het beslag mocht gaan.

Wat zegt de Hoge Raad precies?

De Hoge Raad bevestigt dat het verschoningsrecht niet absoluut is. In zeer uitzonderlijke gevallen mag het worden doorbroken. Denk aan situaties waarin een notaris of advocaat zélf verdacht wordt van ernstige strafbare feiten, zoals structureel witwassen of fraude via cliëntenrekeningen. Maar: zo’n inbreuk mag niet verder gaan dan strikt noodzakelijk is.

In deze zaak had de rechtbank nagelaten goed te motiveren of:

• De inbeslaggenomen administratieve stukken en
• De gegevens van de server en telefoon

niet méér bevatten dan strikt nodig voor het onderzoek. Met andere woorden: had justitie niet ook informatie meegenomen die niets te maken heeft met het strafbare feit, of die de belangen van andere (onschuldige) cliënten raakt?

De filtering van die gegevens – essentieel om het verschoningsrecht te waarborgen – was nog niet gedaan. Dat had wél gemoeten. De Hoge Raad besloot daarom dat dit deel van het vonnis moet worden overgedaan. De rechtbank moet het opnieuw beoordelen en mogelijk alsnog de zaak aan de rechter-commissaris voorleggen voor een zorgvuldige filtering.

Waarom is deze uitspraak belangrijk?

Deze zaak raakt aan een fundamentele kern van het recht: vertrouwelijkheid tussen cliënt en beroepsbeoefenaar. Of het nu gaat om een notaris, advocaat, arts of journalist – het is de bedoeling dat mensen met een gerust hart gevoelige informatie kunnen delen, zonder bang te hoeven zijn dat het morgen in een strafdossier opduikt.

Maar deze uitspraak toont ook de grenzen van dat recht. Wie in zijn beroepsuitoefening zélf wordt verdacht van betrokkenheid bij strafbare feiten, kan zijn geheimhoudingsplicht niet meer als schild gebruiken. De waarheidsvinding mag dan – onder voorwaarden – voorrang krijgen.

Wel moet dat uiterst zorgvuldig gebeuren:

• De inbreuk mag niet breder zijn dan nodig.
• Er moet gefilterd worden vóórdat gegevens worden gedeeld met het opsporingsteam.
• De belangen van andere cliënten mogen niet onnodig worden geschaad.

Dit evenwicht is cruciaal om te voorkomen dat justitie onder het mom van “onderzoek” in complete vertrouwelijke dossiers duikt.

Wat betekent dit voor notarissen, advocaten en andere geheimhouders?

De uitspraak onderstreept dat geheimhouders scherp in de gaten moeten houden hoe ver de opsporing mag gaan. Zeker als je zelf als verdachte wordt aangemerkt, is het essentieel om juridisch snel en doeltreffend op te treden.

Het maakt verschil of:

• Je informatie op je telefoon of server ‘blind’ in beslag wordt genomen;
• De gegevens direct naar het onderzoeksteam gaan of eerst gefilterd worden;
• Er specifieke beschikkingen zijn van een rechter-commissaris;
• De beslaglegging werkelijk proportioneel is, of een vorm van drukmiddel blijkt.

Zonder deskundige juridische begeleiding loop je het risico dat gegevens van jou én je cliënten op straat komen te liggen – met grote reputatie- en aansprakelijkheidsrisico’s tot gevolg.

Word jij als professional geraakt door strafrechtelijk beslag? Laat je goed bijstaan.

Ben jij notaris, advocaat, belastingadviseur of ondernemer en word je geconfronteerd met een strafrechtelijk onderzoek waarbij:

• Er beslag is gelegd op je administratie of IT-systemen?
• Justitie gegevens wil inzien die onder beroepsgeheim vallen?
• Je zelf verdachte bent in een witwas- of fraudeverdenking?
• Je twijfelt of het verschoningsrecht voldoende wordt gerespecteerd?

Dan is juridische hulp niet optioneel, maar cruciaal. Financieel Recht Advocaten is gespecialiseerd in dit soort complexe kwesties. Wij weten hoe het verschoningsrecht werkt, hoe het strafrecht beslag toelaat, en wanneer de grens wordt overschreden. Neem direct contact met ons op voor een discreet en deskundig gesprek.