Berisping voor RA: belangenconflict bij aandelenadvies had beter gemanaged moeten worden

Als accountant speel je soms een rol die verder gaat dan het opstellen van jaarrekeningen. Je denkt mee, adviseert over waarde, strategie en structuur. Maar juist dan – wanneer verschillende belangen door elkaar heen lopen – is je objectiviteit cruciaal. In een recente uitspraak van de Accountantskamer werd een registeraccountant (RA) op de vingers getikt omdat hij dit fundamentele beginsel onvoldoende heeft bewaakt.

In deze blog bespreken we wat er misging, waarom de RA een berisping kreeg, en wat dit betekent voor accountants én voor organisaties die advies inwinnen in gevoelige situaties zoals aandelentransacties.

De casus: aandelen tussen directeur en vereniging

Een directeur van een verenigingsbureau bezit sinds 2003 een klein aandelenbelang (4,95%) in een BV die volledig in handen is van de vereniging. In de overeenkomst is opgenomen dat de directeur de aandelen moet terugverkopen bij beëindiging van zijn dienstverband.

Fast forward naar 2020. De RA van het accountantskantoor van de vereniging wordt gevraagd mee te denken over de waardering van deze aandelen. Een fiscaal vriendelijkere strategie voor de BV leidt tot een lagere winst en dus minder dividend – iets wat de directeur raakt, maar gunstig is voor de BV zelf. De RA stelt een memo op waarin hij voorstellen doet om dit “nadeel” voor de directeur te compenseren.

Twee jaar later komt er een tweede memo, ditmaal over een vervroegde verkoop van de aandelen. Uiteindelijk wordt een koopprijs overeengekomen van ruim € 514.000, waarvan meer dan € 214.000 bestemd is als compensatie voor misgelopen dividend. Pas in 2023 wordt de financiële commissie geïnformeerd, en bij een ledenraadvergadering in 2024 volgt nadere uitleg.

Een van de leden – inmiddels afgetreden – is het niet eens met de gang van zaken. Hij dient een klacht in bij de Accountantskamer tegen zowel de RA als de AA van het kantoor.

De kern van de klacht: onvoldoende objectief, verkeerde focus

De klacht raakt meerdere punten, maar het zwaartepunt ligt bij de rol die de RA heeft gespeeld bij de aandelenwaardering. Volgens de klager was de RA in feite eenzijdig bezig met het belang van de directeur, terwijl hij had moeten beseffen dat hij met een belangenconflict te maken had: de directeur als verkoper tegenover de vereniging als koper.

Wat volgens de Accountantskamer vooral zwaar weegt, is dat de RA:

• Geen gesprek heeft gevoerd met beide partijen samen;
• Geen waarborgen heeft getroffen om zijn objectiviteit te beschermen;
• Niet heeft vastgelegd wat zijn rol precies was in deze adviesopdracht;
• En zich niet bewust leek van de impact van zijn voorstellen op de onderhandeling.

De RA had zich volgens de tuchtrechter moeten realiseren dat zijn adviezen van invloed konden zijn op de prijsbepaling – en dus feitelijk een rol speelden in de deal. Ook het feit dat hij enkel contact had met de directeur (en niet met het bestuur van de vereniging) werkt hem tegen.

Objectiviteit is geen bijzaak – zeker bij waarderingsvraagstukken

De Accountantskamer benadrukt dat deze situatie valt onder de zogeheten transactiegerelateerde adviesdiensten. Daarvoor geldt Standaard 5500N6, waarin staat dat de accountant bij conflicterende belangen actief maatregelen moet treffen om zijn objectiviteit te waarborgen. Dat kan bijvoorbeeld zijn:

• Het benoemen van je eigen rol, schriftelijk en richting beide partijen;
• Het voeren van een gesprek met beide betrokkenen over je positie;
• Of het aanbevelen van onafhankelijke advisering door andere specialisten.

Die stappen zijn niet genomen. En dus is sprake van schending van het fundamentele beginsel van objectiviteit.

Geen ontsnapping via “complexiteit”

De RA verweerde zich nog met het argument dat de opdracht “complex” was. Maar juist die complexiteit had hem extra alert moeten maken op zijn eigen rol, vindt de Accountantskamer. Integendeel: de RA leek zich onvoldoende bewust van de invloed die hij had op het proces – en juist dat maakt een berisping op zijn plaats.

De overige klachten, onder meer over het niet reageren op e-mails en fouten in notulen, worden ongegrond verklaard. Ook de AA wordt vrijgesproken, omdat hij geen rol speelde in de aandelenkwestie.

Wat zijn de lessen uit deze zaak?

1. Objectiviteit vereist actieve actie

Als je merkt dat je advies raakt aan conflicterende belangen tussen partijen, moet je niet alleen alert zijn – je moet documenteren, bespreken en waar nodig terughoudend zijn. Zelfs een suggestie of “denkrichting” kan worden opgevat als bindend advies.

2. Leg je rol goed vast

In deze zaak had de RA beter moeten vastleggen wat zijn opdracht was, voor wie hij handelde en of hij namens één of beide partijen sprak. Dit voorkomt achteraf onduidelijkheid en juridische risico’s.

3. Waardeer met afstand – of niet

Bij advisering over aandelentransacties waarbij een van de partijen ook jouw cliënt is, is het vaak verstandiger dat beide partijen hun eigen adviseur hebben. Dat voorkomt verwijten achteraf – en beschermt ook de accountant zelf.

4. Als organisatie: wees kritisch op wie welk advies geeft

Verenigingen, stichtingen en besturen vertrouwen vaak langdurig op hun accountant. Maar bij gevoelige of strategische onderwerpen zoals aandelen, verkooptransacties of beloningsstructuren is het verstandig om een second opinion of een onafhankelijk specialist in te schakelen.

Tot slot: wat kun jij doen als je twijfelt?

Ben je bestuurder van een vereniging, zit je in een ledenraad of financiële commissie en vraag je je af of het advies van je accountant objectief en correct is gegeven? Of ben je zelf accountant en wil je zeker weten dat je geen tuchtrechtelijk risico loopt bij advisering over belangenconflicten? Wij helpen je verder. Financieel Recht Advocaten adviseert en procedeert in zaken over adviseringsfouten, belangenverstrengeling, en geschillen rond (interne) transacties. Neem contact met ons op.